مديران راهنمايي مريوان

"سوء تغذيه و تأثير آن بر يادگيري در دانش آموزان"

دانش آموزاني که ما در مدرسه با آنان روبه رو مي شويم از دوران نوزادي و کودکي گذر کرده اند و از نظر وضعيت تغذيه اي يکي از مهم ترين دوران زندگي خود را پشت سر گذاشته اند .

دوران جنيني و سال اول تولد يکي از مهم ترين دوران رشد کودک است و رسيدن مواد تغذيه اي اعم از پروتئين ، انرژي و ريز مغذي ها نقشي بسيار مهم و اساسي در رشد و تکامل او تا قبل از مدرسه دارند . عوارض بعضي از اين کمبودها چنانچه طفل در اين دوران با آن رو به رو شده باشد در سنين مدرسه غير قابل جبران است .

عمده ترين مشکلات تغذيه اي کشور ، سوء تغذيه ناشي از کمي دريافت پروتئين و انرژي ، (PEM) کمبود يد ، کمبود آهن و کم خوني ناشي از آن مي باشد . کمبود ويتامين A و ساير کمبودها شامل کمبود ويتامينهاي گروه B مثل ويتامين B2 و کمبود ويتامين D نيز در کودکان گزارش شده است . بعضي از اين کمبودها به دليل فقر مواد مغذي در غذاهاي منطقه ، همه گروههاي سني را درگير مي کند ، ولي کودکان به دليل افزايش نياز در دوران رشد بيشتر در معرض خطر قرار مي گيرند . افزايش نياز در اين دوران قابل توجه است ، به ويژه کودکان که در جهش هاي رشد نياز بيشتري به مواد مغذي و ريز مغذي ها مانند يد و آهن دارند . تفاوت نياز در دختران و پسران ، به ويژه در دوران بلوغ ، به دليل تفاوت سن بلوغ است و بعد از آن ، نياز به يد و آهن در دختران بيشتر است . ولي بعد از بلوغ تعادل هورمون ها در پسران به گونه اي است که رشد غده تيروئيد در اثر کمبود يد در آنان متوقف مي شود ولي در دختران ، نياز هم چنان تا دوران بارداري وجود دارد . به همين دليل بعد از دوران بلوغ ، گواتر در زنان 5 تا 6 برابر بيش تر از مردان است .

شيوع کمبود آهن و کم خوني ناشي از فقر آهن نيز در دختران پس از بلوغ به دليل خون ريزي ماهانه افزايش مي يابد . ساير کمبودها مانند کلسيم و ويتامين D نيز در دوران کودکي و نوجواني به طور يکسان بر هر دو جنس اثر مي گذارد ولي در نهايت زنان بيشتر در معرض خطر کمبود کلسيم و ويتامينD  قرار مي گيرند . بنابراين در کودکي و دوران تحصيلي اگر چه تغذيه صحيح در هر دو جنس اهميت دارد ، ولي زنان به خاطر دليل اينکه از ذخاير بدن خود در دوران بارداري و شير دهي استفاده مي کنند ، آسيب پذيرتر بوده و نياز به توجه ويژه تري دارند . سوء تغذيه در دختر بچه ها در حقيقت نسل را در معرض خطر قرار مي دهد . زنان کوتاه قد به طور معمول داراي لگني کوچک هستند و در زمان بارداري جنين آنها نمي تواند رشد بالقوه خود را داشته باشد . بنابراين در آنها احتمال به دنيا آمدن پسر يا دختري با وزن کم ( کم تر از 2500 گرم) وجود دارد .

تحقيقات نشان داده است که مادران کم وزن با جثه کوچک ، کودکان کوتاه تر و با سر کوچک تر به دنيا مي آورند . اين تحقيقات رابطه معني داري را بين سن مادر و وزن هنگام تولد نشان داده است ، از جمله آن که مادران جوان تر کودکاني با جثه ريزتر به دنيا آورده اند . غلظت هموگلوبين نيز در سه ماهه اول ، ارتباط مثبتي با وزن ، قد و دور سر نوزاد داشته است . کودکان کم وزن ، به طور معمول مشکلات زيادي در زمينه رشد ، تغذيه و ايمني دارند و معمولاً بيشتر از کودکان سالم و با تأخير رشد در دوران کودکي مواجه مي شوند و به همين ترتيب اين حلقه معيوب باعث پديد آمدن نسلي کوتاه تر مي شود.

تحقيقاتي که در بنگلادش در اين زمينه صورت گرفته است نشان مي دهد ، دختران کم وزن و کوتاه قد ( مادران مبتلا به سوء تغذيه ) فرزنداني کوتاه تر به دنيا آورده اند . اين امر در بين سال هاي 1937 تا 1982 باعث شده  که قد پسران روستايي بنگلادش در يک دوران 45 ساله ، 12 سانتي متر کوتاه تر شود . يکي از دلايل ، عادات جاري و مرسوم سنتي است که طبق معمول زنان ديرتر از مردان سر سفره مي نشينند و غذاي کم تري دريافت مي کنند. اين تبعيض تغذيه اي باعث کوتاه قدي و سوء تغذيه دختر بچه ها مي شود. دختران جوان مبتلا به سوء تغذيه که زودتر ازدواج مي کنند و بچه دار مي شوند ، نمي توانند کودکاني با وزن متعادل به دنيا آورند . سالانه حدود يک ميليون کودک زير 5/2 کيلو در بنگلادش به دنيا مي آيند که بالاترين رقم LBW در دنياست.

اگر چه موضوع بحث ، سوء تغذيه در دانش آموزان است و در نظر داريم ابعاد مختلف سوء تغذيه را در اين سن بشناسيم ، ولي به دليل تسلسلي که رشته هاي مسائل را از بدو تولد تا آخرين روزهاي حيات به هم پيوند مي دهد ، ناچاريم بدانيم که چگونه ، نوزادي که ثمره يک مادر مبتلا به سوء تغذيه است در دوران تحصيل نمي تواند کفايت لازم را براي يادگيري داشته باشد . وقتي در مدرسه به اين گونه کودکان برخورد مي کنيم با شناسايي عمق مشکل مي توانيم به آنها و نسل آينده شان کمک کنيم .اگر ريشه مشکل را بدانيم ، بي جهت کودکان را به باد انتقاد نمي گيريم ، آنها را سرزنش نمي کنيم و گناه آنچه را که آنها مسئول آن نيستند به پايشان نمي نويسم .

فرض کنيد کودکي را که به دليل ناتواني هاي تحصيلي ، شديداً مورد موأخذه قرار مي دهند ، بشناسيد . اگر اين کودک نوزادي بوده است که به دليل گفته شده ، کم وزن به دنيا آمده ، براي اين که بدانيد او با گذر از چه مشکلاتي کوله بار زندگي را به دوش کشيده است ، به چند مورد اشاره مي کنيم :

-  امکان مرگ او تا 28 روز پس از تولد ، 40 مرتبه بيش تر از نوزاداني است  که با وزن طبيعي به دنيا آمده باشند .

-  وقتي به سن يک سالگي رسيده ، 5 برابر بيشتر از نوزادان سالم خطر مرگ را پشت سر گذاشته است .

-  او زنده است ولي با اخلالاتي در تکلم ، تکامل و نمو سيستم عصبي ، ضعف قوه بينايي ، کاهش فراگيري هاي اکتسابي و کري رو به رو مي باشد .

-  او بيش تر از ديگران به عفونت هاي تنفسي ، گوارشي و ساير بيماريها مبتلا مي شود ؛ هميشه رنجور است و از بيماري رنج مي کشد .

-  امکان ابتلاي او در بزرگسالي نيز به بيماري هايي نظير ديابت ، فشار خون و بيماري هاي قلبي بيش از نوزادان سالمي است که به دوران بزرگسالي رسيده اند .

اگر اولياي مدرسه و والدين او بدانند زندگي چه دشواري هايي را به دليل گناه ناکرده او ، به او تحميل کرده است هرگز به خود اجازه نمي دهند با شيوه هاي متفاوت از او بخواهند چيزي بشود که نمي تواند . دانشمنداني که درباره مسئله سوء تغذيه و عوارض اقتصادي و اجتماعي ناشي از آن کار مي کنند ، توانسته اند با محاسبات دقيق ، ارزشي را که يک انسان توانمند مي تواند براي جامعه خود داشته باشد از نظر توانمندي هاي فيزيکي و ذهني به معياري قابل سنجش (پول) تبديل کنند . آن گاه بر اساس آمار سوء تغذيه ، ضرر وزيان کشورها را مقايسه کرده اند تا به سياست گذاران نشان دهند که به عواقب ناشي از سوء تغذيه بنگرند و با طراحي برنامه هاي پيش گيري ، نسل هاي آتي را از رکود و عقب ماندگي برهانند . اين محاسبات مي گويد ؛ سرمايه گذاري در اين زمينه چه قدر مي تواند به نفع جامعه باشد .

" کم خوني ناشي از فقر آهن و اثر آن بر قدرت فراگيري "

کودکان سنين مدرسه به ويژه اگر متعلق به خانواده هايي هستند که از نظر اقتصادي و اجتماعي در سطح پاييني هستند، ممکن است به درجاتي از فقر آهن و کم خوني ناشي از آن مبتلا شوند .

در مناطقي که آب آلوده براي شرب وجود دارد و وضعيت بهداشت محيط در سطح مطلوبي نيست ، ممکن است دريافت آهن از طريق مواد غذايي کافي باشد ، ولي ابتلا به بيماري هاي عفوني و انگلي موجب سوء تغذيه ناشي از پروتئين و انرژي مي شود که خود روي جذب آهن اثر دارد . عوارض مهمي که مربيان مي توانند به وسيله آن به فقر آهن مشکوک شوند ، بي تفاوتي ، خستگي ، بي حسي ، کاهش قدرت يادگيري و عدم تمايل به فعاليت هاي فيزيکي مثل ورزش است . کودک پس از اين مرحله از ذخاير آهن بدن خود استفاده  مي کند و در صورتي که ذخاير ، کاهش يابد ، کم کم وارد مرحله کم خوني ناشي از فقر آهن مي شود .

در تحقيقي نشان داده شد که اضافه کردن آهن به رژيم غذايي، اگر با هدف کاهش کم خوني تا ميزان دو سوم صورت گيرد،
مي تواند در مدت 7 سال 2، /3 ميليارد دلار بهره وري داشته باشد . بر اساس يافته هاي يک تحقيق که بر روي کودکان دبستاني کلاس اول ناحيه يک کرمان انجام شد، تأثير دريافت قرص آهن بر تمرکز ذهني کودکان و بهبود قدرت يادگيري در مقايسه با گروه شاهد ثابت گرديد. اين تحقيق نشان داد، آهن ياري ، باعث بهبود قدرت تمرکز ذهني کودکان کم خون خواهد شد .